..:: Hazkunde esponentziala ::..
Gaur eguneko ekonomi hazkundea, produkzioaren, baliabideen
ustiapenaren, isurketen, kutsaduraren hazkundea (kapitalaren metaketa eta
boterearen kontzentrazioa ere) esponentziala dira.
Adibidez petrolioa gero eta gehiago erretzen da, %5 inguru gehiago urtean.
Baina hizkera arrunteko "Gero eta gehiago"-ren esanahia labur gelditzen da.
Jende gehienak hazkunde linealean pentsatuko du, mendiko maldaren antzekoa,
baina hazkundea esponentzial da, eztandaren antzekoa edo izurrite baten
hedapenaren antzekoa.
Matematikoki ulerterraza da:
Demagun aurten 2000 urtea dela eta 100 petrolio unitate erretzen direla,
datorren urtean %5 gehiago, 105 unitate.
Lehen begiradan buruan irudikatzen dena zera da, urte bi barru 110 unitate,
hirugarren urtean 115, 120,...
Baina ekonomilaritzan hainbeste erabiltzen diren hazkundeak portzentualak dira,
hau da, %5 aurreko urteko kopuru osoarena da. Beraz lehen urtean bai 5 unitate
hazi denez 105 unitate erre dira, baina bigarren urtean 5 unitate gehiago
erretzen dira gehi 5en %5, 0'25, guztira 110'25. Hirugarren urtean 5 gehi
10'25en %5, 0'5125, guztira 115'7625 unitate.
Denboran zehar ezberdintasuna areagotzen da, bikoizteko 20 urteren ordez 15
nahiko dira. Hazkunde linealarekin bikoizten denerako hazkunde
esponentzialarekin ia hirukoiztu da
|
Urtea |
Hazkunde Lineala, 5 |
Esponentzialki urtero hasitakoa |
Hazkunde Esponentziala, %5 |
Urteetan zehar erretako guztia |
|
2000 |
100 |
|
100 |
100 |
|
2001 |
105 |
5 |
105 |
205 |
|
2002 |
110 |
5,25 |
110,25 |
315,25 |
|
2003 |
115 |
5,5125 |
115,7625 |
431,0125 |
|
2004 |
120 |
5,7881 |
121,5506 |
552,563125 |
|
2005 |
125 |
6,0775 |
127,6282 |
680,1912813 |
|
2006 |
130 |
6,3814 |
134,0096 |
814,2008453 |
|
2007 |
135 |
6,7005 |
140,71 |
954,9108876 |
|
2008 |
140 |
7,0355 |
147,7455 |
1102,656432 |
|
2009 |
145 |
7,3873 |
155,1328 |
1257,789254 |
|
2010 |
150 |
7,7566 |
162,8895 |
1420,678716 |
|
2011 |
155 |
8,1445 |
171,0339 |
1591,712652 |
|
2012 |
160 |
8,5517 |
179,5856 |
1771,298285 |
|
2013 |
165 |
8,9793 |
188,5649 |
1959,863199 |
|
2014 |
170 |
9,4282 |
197,9932 |
2157,856359 |
|
2015 |
175 |
9,8997 |
207,8928 |
2365,749177 |
|
2016 |
180 |
10,395 |
218,2875 |
2584,036636 |
|
2017 |
185 |
10,914 |
229,2018 |
2813,238467 |
|
2018 |
190 |
11,46 |
240,6619 |
3053,900391 |
|
2019 |
195 |
12,033 |
252,695 |
3306,59541 |
|
2020 |
200 |
12,635 |
265,3298 |
3571,925181 |
Kontu ezaguna dago hazkunde esponentziala ikustarazten duena:
Xake jokua asmatu zuenak erregeari ordainez xake
taularen lehen laukian gari hazi bat jartzeko eskatu zion, bigarrenean bikoitza,
bi. Hirugarrenen bikoitza, 4. Hurrengoetan 8, 16, 32, 64, ...
Hazkunde esponentzialekoa da diruaren interesen joera,
etxebizitzen kredituen ordainketa horren pisutsua izatearen arrazoia ere.
Hazkunde esponentzialekoa da elektrizitate kontsumoa, 150 TeraWat inguru urtero
Espainian.
Hazkunde esponentzialekoa da etxeko zaborren kopurua, Kilo bat inguru pertsona
bakoitzeko egunero.
Metaketa
Gure eguneroko bizitzan ez da erreza hazkundea somatzea,
esponentziala izan arren. Urte asko atzera
begiratu behar dugu etxeko 25 eta 40 watioko bonbilak gogoratzeko, orain 60 eta
100ekoak izaten dira. Zaborpoltsa atoan betetzen bazaizu jakizu ez dela beti
horrela izan, gertatu dena gero eta produktu gehiago direla
erabilpen bakarrekoak eta zabor bilakatzeko jaiotako kutxa, botila eta poltsatan
datozenak.
Ekonomi hazkunde itzelaren eragin asko bai somatzen ditugu
zuzenean ordea:
- Bertederoen betetzea,
- Automobilen kopurua goi-mugara heldu dela,
- Kanterak mendiak akabatzen ari
direla,
- Lurralde guztia hiri, errepide
eta industriaz josita dagoela,
- ...
Somatzen ditugu urtero gehiago eragiten delako, eta batez ere
sortutako eraginak ez direlako urte batean desagertzen, metatu egiten dira.
- Bertederoak bete dira, orain errauskailuak eraiki beharra.
- Urtero miloi t'erdi automobil inguru saltzen dira
Espainian, asko gutxiago erretiratzen dira. Ondorioa: gero eta automobil
gehiago kalean eta errepidean kutsadura eta istripuak sortzen. Espaloiak eta
ortuak inbaditzeko borrokan berebilak irabazle.
- Kanterek jandako mendi
mokaduek ez daukate bueltarik, eta aurrera darraite, urtero mokadu handiagoa.
- Lurraldea finitoa da, Bizkaia eta Gipuzkoan
ikututakoa zenbatu beharrean aske gelditzen
dena atzera-zenbatu beharra dago.
|
